Bak

Bak to preparat wspomagający oczyszczanie organizmu z bakterii, zarówno tlenowych jak i beztlenowych. Obejmuje w szczególności dużą rodzinę Enterobacteriaceae, której przedstawiciele znani są dość powszechnie jako przyczyny infekcji jelitowych (Escherichia, Klebsiella, Salmonella i Yersinia).

Escherichia coli to bardzo popularna bakteria; jest częścią normalnej mikroflory okrężnicy. Mikrobiolodzy nazywają takie bakterie komensalami. Ten łaciński termin oznacza coś w rodzaju towarzysza. Jednak kiedy Escherichia coli występuje w nadmiarze, powoduje biegunki, a jeśli dostanie się poza jelito, jest przyczyną wielu uporczywych infekcji, np. dróg moczowych. Niektóre jej szczepy wytwarzają enterotoksyny, które powodują zapalenie jelit związane z krwawieniem. E. coli są też przyczyną zakażeń szpitalnych.

Bakterie Klebsiella występują również w naszej mikroflorze jelitowej lub na błonach śluzowych układu oddechowego, ale żyją także w glebie lub wodzie. Często powodują infekcje szpitalne. Głównym gatunkiem jest Klebsiella pneumoniae – przyczyna zapalenia oskrzeli i zapalenia płuc, które może również może powodować posocznicę i ropne zapalenie opon mózgowych u noworodków.

Salmonella zawiera właściwie tylko jeden gatunek – Salmonella Enterica, mający jednak kilka podgatunków, w tym taki, których jest przyczyną chorób u ludzi. Salmonella może również przetrwać poza organizmem człowieka, np. w żywności, zwłaszcza w mięsie drobiowym i jajach, powodując zagrażającą życiu chorobę septyczną, która stopniowo atakuje cały organizm. Salmonella enterica ssp. Typhi to czynnik wywołujący dur brzuszny; wywołuje także choroby ropne stawów, kości i opon mózgowo-rdzeniowych, w ostateczności powodując nieswoiste zapalenia jelit – salmonellozę. Te choroby biegunkowe są zwykle wywoływane spożyciem, poddanych nieodpowiedniej obróbce cieplnej, jaj lub drobiu.

Rodzaj Yersinia obejmuje kilka niebezpiecznych ludzkich patogenów. Najbardziej znanym w historii jest prawdopodobnie Yersinia pestis, sprawca dżumy, choć w naszych warunkach najczęściej spotykamy gatunek Y. enterocolitica. Występuje powszechnie, zwłaszcza u gryzoni i jest przenoszony na ludzi przez zanieczyszczoną wodę lub mięso. Jest obecny w tkankach limfatycznych (wyrostek robaczkowy, płytki limfatyczne w jelicie cienkim), może przeżyć i namnażać się w makrofagach, komórkach odpornościowych, których zadaniem jest wchłanianie obcych cząstek w organizmie. Yersinia wywołuje gorączkowe choroby biegunkowe, których najczęstszą przyczyną jest niedostatecznie poddana obróbce cieplnej wieprzowina lub niepasteryzowane mleko.

Helicobacter pylori to wysoce wyspecjalizowana bakteria, która może przetrwać nawet w bardzo kwaśnym środowisku żołądka. Osiada w wyściółce żołądka lub przełyku, gdzie powoduje przewlekłe zapalenie, a także – prawdopodobnie – ma związek z wrzodami  i rakiem żołądka.

Rodzaj Vibrio obejmuje kilka gatunków, z których najbardziej znanym jest V. cholerae, bakteria wywołująca cholerę. Nie musimy się jej obawiać w naszych warunkach, ale jesteśmy na nią narażeni podróżując do krajów podzwrotnikowych i tropikalnych. Bakterie Vibria przeżywają w słonej wodzie

i silnie zasadowych środowiskach, często w organizmach zwierząt morskich, zwłaszcza mięczaków. Spożywając owoce morza należy zatem zwrócić uwagę na ich prawidłową obróbkę cieplną. Vibria produkuje toksynę, która jest przyczyną masywnego wycieku wody z organizmu do jelita, co objawia charakterystyczną wodnistą biegunką.

Clostridium to rodzaj bakterii czysto beztlenowych – nigdy nie rozmnaża się w kontakcie z powietrzem. Clostridia są w przyrodzie bardzo pospolite, występują w glebie, w mule słodkiej i słonej wody, na roślinności. Wiele z nich żyje jako komensale w jelicie grubym kręgowców. Mają również znaczenie przemysłowe, ponieważ wytwarzają metabolity opłacalne ekonomicznie, takie jak ocet lub różne enzymy. Tylko kilka gatunków jest chorobotwórczych, ale wywoływane przez nie choroby są poważne, odznaczające się dużą śmiertelnością. C. botulinum jest bakterią glebową i nie występuje jako komensal w jelicie ludzkim. Wytwarza toksynę botulinową, bardzo silną truciznę działającą na nerwy. Zatrucie zwykle następuje poprzez skażoną żywność, w której już powstała toksyna botulinowa. Jej działanie ujawnia się w pierwszej kolejności na obszarach unerwionych przez nerwy czaszkowe (podwójne widzenie, opadanie powiek, trudności w połykaniu, ślinienie), stopniowo dotykając mięśnie szkieletowe. Śmierć następuje z powodu porażenia mięśni oddechowych i zatrzymania akcji serca. C. tetani wytwarza z kolei neurotoksynę wywołującą tężec. Bakteria ta występuje jako naturalna część flory jelitowej niektórych ssaków, takich jak konie; wyjątkowo u  ludzi. Infekcja ma miejsce po zranieniu. Tetanotoksyna przenika do krwi i limfy, stamtąd do dysków nerwowo-mięśniowych i dalej wzdłuż włókien nerwowych do mózgu. Następuje spazmatyczny skurcz mięśni, najpierw twarzy, potem pleców (typowe zgięcie ciała w łuk). Śmiertelność jest wysoka, zatrzymanie oddechu nastepuje z powodu skurczu mięśni oddechowych lub zatrzymania akcji serca. C. perfringens jest z kolei przyczyną świerzbu gazowego. To kolejna zagrażająca życiu infekcja, która wnika do tkanek podczas urazu lub operacji. Bakterie zaczynają się namnażać, wytwarzając płyny i gazy, które uszkadzają otaczające tkanki, w wyniku czego następuje martwica i ostatecznie ogólna posocznica organizmu. Śmiertelność jest wysoka. W pewnych warunkach bakteria ta wytwarza również enterotoksynę, która powoduje ciężką biegunkę. To zatrucie występuje po spożyciu niedostatecznie obrobionych cieplnie lub nieprawidłowo przechowywanych potraw mięsnych. Clostridia namnażają się dobrze w wolno schładzających się produktach spożywczych, dlatego infekcje te głównie spotyka się w zakładach żywienia zbiorowego. C. difficile jest powszechna w jelitach, zwłaszcza u dzieci. Kiedy dojdzie do przerostu tych bakterii, np. po leczeniu antybiotykami zaburzających naturalną florę jelitową, zaczynają one wytwarzać enterotoksyny. Chociaż C. difficile powoduje mniej poważne choroby biegunkowe, może również powodować ciężkie zapalenie jelita, przewlekłą chorobę, w której w błonie śluzowej końcowej części jelita cienkiego i jelicie grubym tworzą się martwicze złogi. Kiedy ściana jelita staje się cieńsza, może ono ulec perforacji.

Mycobacterium to z kolei bakterie tlenowe, pasożyty komórkowe, które przeżywają i rozmnażają się w komórkach organizmu. M. tuberculosis, czynnik wywołujący gruźlicę, jest czasami określany jako prątek Kocha, według jego odkrywcy, niemieckiego lekarza, Roberta Kocha. Najczęściej przenika do dróg oddechowych, rzadziej do przewodu pokarmowego czy skóry. Pierwotne ognisko zapalne powstaje w miąższu płuc, dochodzi do zapalenia odpowiednich naczyń limfatycznych i węzłów regionalnych. Może zagoić się samoistnie lub pozostać w stanie przetrwania przez wiele lat.  W 10% przypadków dochodzi do reaktywacji infekcji i rozwoju gruźlicy najczęściej zlokalizowanej w płucach, w układzie mięśniowo-szkieletowym lub moczowym. Dzięki dużej wyszczepialności i badaniom profilaktycznym, gruźlica praktycznie już nie występowała w naszych szerokościach geograficznych, ale w ostatnich latach zachorowalność ponownie rośnie. Źródłem zakażenia są często bezdomni żyjący

w złych warunkach higienicznych oraz imigranci z krajów o niskim poziomie opiki zdrowotnej. Bakteria M. leprae jest przyczyną trądu. Podstawowym czynnikiem przenoszenia infekcji jest długotrwały, bezpośredni kontakt z osobą zakażoną. Jednak nawet wtedy większość infekcji przebiega bezobjawowo. Tylko niewielki odsetek osób z trądem ma typowe objawy. Dziś w naszej szerokości geograficznej nie spotykamy się z tą chorobą, ale jest ona powszechna np. w Afryce Północnej.

Toksyny :

• Bakterie beztlenowe niesporujące
• Bakterie beztlenowe sporujące
• Citrobacter
• Clostridium
• Pałeczka okrężnicy
• Helicobacter pylori
• Klebsiella
• Prątek gruźlicy
• Salmonella
• Przecinkowce
• Yersinie

MUDr. Josef Jonáš